Wat wordt er getoetst bij de LVS-toetsen in groep 3?

In groep 3 heeft je kind in korte tijd veel geleerd, zowel bij lezen als bij rekenen. Scholen gebruiken een leerlingvolgsysteem (LVS) om de ontwikkeling van kinderen over meerdere jaren te volgen. Dat gebeurt niet alleen met toetsen, maar ook met observaties, gesprekken en dagelijkse lesmomenten.

Veelgebruikte LVS-systemen in Nederland zijn:

• LIB (Leerling In Beeld) van Cito
• Boom LVS
• IEP toetsen (Inzicht Eigen Profiel)

Binnen deze systemen worden toetsen afgenomen, zodat leerkrachten kunnen zien:

• waar een kind staat,
• hoe de groei verloopt,
• en welke extra ondersteuning of meer uitdaging nodig is.

👉 Belangrijk om te weten: toetsen zijn hulpmiddelen, geen doel om zo perfect mogelijk te maken. Er ligt gelukkig bij toetsaanbieders steeds vaker de focus op niet alleen de leerprestaties maar ook het welbevinden van je kind. Toetsen geven een score, maar vertellen nooit het hele verhaal van jouw kind.

Cito Leerling in Beeld (LIB)

Cito spreekt tegenwoordig niet meer alleen over “Cito-toetsen”, maar over Leerling in Beeld. Dit is een compleet toetssysteem waarin:

• cognitieve ontwikkeling,
• groei (vaardigheidsscores),
• én sociaal-emotioneel functioneren
  samenkomen.

Veel scholen werken inmiddels met digitaal adaptieve toetsen. Dat betekent dat de toets zich aanpast aan het niveau van het kind: gaat het goed, dan worden de vragen iets moeilijker; is het lastig, dan worden ze eenvoudiger. Zo ontstaat een betrouwbaarder beeld zonder onnodige frustratie voor je kind.

Boom toetsen groep 3

Een andere aanbieder van toetsen is Boom LVS. Dit bestaat uit volgtoetsen voor de kernvaardigheden rekenen-wiskunde, begrijpend lezen en spelling, en de technische vaardigheden hoofdrekenen en technisch lezen.

Het Boom LVS is continu genormeerd. Dat betekent dat er geen vaste toetsmomenten zijn voorgeschreven. De leerkracht kiest niet alleen het best passende toetsmoment, maar ook de toets die het best past bij het niveau van de leerlingen. Boom adviseert 1x per jaar te toetsen, maar indien nodig zijn er mogelijkheden voor een extra afname. De LIB toetsen zijn overigens ook in andere periodes af te nemen dan de adviesperiodes. 

‘Door de toetsen af te nemen, die je inzicht geven in de aanleg en leerpotentie, de motivatie of de leeraanpak van het kind, kun je als school de verwachtingen die je hebt afzetten tegen de leeropbrengsten. Zo krijg je helder of je uit het kind haalt wat erin zit, en weet je wat je kunt doen om het aanbod verder aan te scherpen of andere accenten te leggen.’ Boom, informatiebrochure)

Ook interessant om te lezen:
Wat wordt er getoetst bij de LVS-toetsen in groep 4?
Wat wordt er getoetst bij de LVS-toetsen in groep 5?
Wat wordt er getoetst bij de LVS-toetsen in groep 6?
Wat wordt er getoetst bij de LVS-toetsen in groep 7?
Doorstroomtoets groep 8: een overzicht voor ouders

Waarom toetsen we kinderen?

Toetsen heeft als doel de ontwikkeling van kinderen te volgen, zodat de leerkracht kan nagaan wie de stof wel of niet beheerst en daar het lesstofaanbod op kan aanpassen.

In onze samenleving die steeds meer prestatiegericht lijkt te zijn, hebben toetsen een steeds belangrijkere status gekregen. Hierdoor wordt het doel van toetsen soms wel eens vergeten. Een zo hoog mogelijke score op de LVS-toetsen wordt (helaas) nagestreefd. Jammer, want een landelijk genormeerde toets zoals Cito LIB, IEP of Boom zijn instrumenten bedoeld om de ontwikkeling en groei van kinderen te meten. 

TIP van Juf Shelby: leg niet te veel nadruk op de toets zelf. En de woorden die je als ouder gebruikt doen ertoe. Zeg liever niet ‘doe je best’ of ‘veel succes’, maar benadruk dat een toets er is om te kijken wat je al kunt en wat je nog mag leren.

Ook voor leerkrachten benadrukt Cito dat toetsen een hulpmiddel zijn en geen doel op zich:

‘Leerlingen moeten lekker in hun vel zitten, moeten zichzelf mogen zijn. Dat staat voorop en dat kunnen we niet vaak genoeg zeggen. Ook vinden we het belangrijk te blijven vermelden dat een toets altijd een hulpmiddel moet zijn, nooit een doel op zich. Een hulpmiddel om jouw beeld van een leerling nóg scherper te krijgen en daarmee het onderwijs beter af te stemmen op zijn of haar behoefte.’ (Cito, 2023)

Wanneer wordt er getoetst in groep 3?

Hieronder staat het afnameschema wat geadviseerd wordt voor de toetsen van LIB, zoals ze in groep 3 worden afgenomen. M staat voor Midden, dus halverwege het schooljaar. En E staat voor Eind en wordt aan het einde van het schooljaar afgenomen. Zo kunnen ook de Midden en Eind scores vergeleken worden zodat je de ontwikkeling van een kind ziet.

Afnameschema toetsen Cito Leerling in Beeld (LIB) groep 3

– DMT M3 (januari/ februari) en E3 (mei/ juni)
– AVI-toets M3 (januari/ februari) en E3 (mei/ juni)
– Woordenschat 1x per jaar in januari/ februari of mei/ juni
– Spelling M3 (januari/ februari) en E3 (mei/ juni)
– Rekenen-Wiskunde M3 (januari/ februari) en E3 (mei/ juni)
– Begrijpend lezen E3 (mei/ juni)

Begrijpend lezen wordt alleen aan het einde van het schooljaar afgenomen. Eerder in groep 3 hebben kinderen nog niet genoeg leesonderwijs gevolgd om ook het begrijpend lezen toe te kunnen passen.

Leestoetsen DMT en AVI in groep 3

DMT (Drie-Minuten-Toets)

Bij de DMT leest je kind drie minuten lang losse woorden. De leerkracht kijkt naar:

• leessnelheid,

• nauwkeurigheid,

• automatisering van het lezen.

Je kind krijgt een kaart met woordrijtjes voor zich en moet in 1 minuut zoveel mogelijk woordjes lezen. Hiermee wordt het leestempo getoetst. In totaal zijn er 3 kaarten. De woordjes worden op elke kaart langer en moeilijker. Deze toets blijft tot groep 8 hetzelfde. Dit is een belangrijk instrument om leesachterstanden of leesproblemen te signaleren. Doordat er geen context is van een tekst kunnen kinderen niet radend lezen en meet je echt het tempo. Daarnaast moeten de woorden ook goed gelezen worden. Hoe meer woordjes goed gelezen, hoe hoger de score.

AVI Toets (vloeiend en correct lezen)

De AVI-toets is een leestoets met ‘verhaaltjes’. Dit verhaaltje moet binnen een bepaalde tijd en onder een maximaal aantal fouten gelezen worden. Hiermee wordt gekeken welk leesniveau je kind heeft. Je ziet de AVI-niveaus dan vaak ook op leesboeken staan. Kinderen starten met de AVI-toets M3 in groep 3. Maar er zijn kinderen die al heel snel goed kunnen lezen. Zij lezen dan ook wel eens de M4 of de E4 tekst. Zo wordt er bij iedere AVI-toets gekeken hoe ver de kinderen zijn. Afhankelijk daarvan mogen ze boeken uit een kast pakken, passend bij hun AVI-niveau. Het is belangrijk om teksten te lezen die aansluiten bij het AVI-niveau of soms nét iets hoger om steeds beter te kunnen lezen.

TIP van juf Shelby: veel kinderen lezen in groep 3 nog met horten en stoten. Dat is normaal, groei is hier belangrijker dan tempo. 

Toets begrijpend lezen in groep 3

Begrijpend lezen is niet alleen op school maar ook in het dagelijks leven van belang. Het begrijpen en interpreteren van geschreven teksten wordt gemeten met leesbegriptoetsen. Hierbij wordt gekeken in hoeverre kinderen diverse opgaventypen bij verschillende tekstsoorten met uiteenlopende moeilijkheid kunnen beantwoorden.

Kinderen krijgen korte teksten of zinnen, vaak ondersteund met plaatjes. Ze beantwoorden vragen zoals:

• Wie gaat er iets doen?

• Wat gebeurt er?

• Waarom past een woord in de zin?

Het draait hierbij vooral om luisteren, woordbegrip en eerste tekstinzichten, in groep 3 gaat het (nog) niet om lange leesteksten.

Spellingtoetsen groep 3

In groep 3 wordt spelling nog steeds gemeten, maar niet meer via een klassiek woorddictee op papier. Cito’s Leerling in Beeld-spellingstoets laat kinderen woorden digitaal typen, waardoor spellingvaardigheid wordt gemeten op een manier die past bij het digitale volgsysteem. Bij de digitale afname leest de computer de opgave voor en typt de leerling het woordje naast de afbeelding.

Bij spelling wordt gekeken naar:

• het herkennen van klanken,

• het schrijven van eenvoudige woorden,

• de koppeling tussen horen en schrijven.

Getoetste spellingscategorieën in groep 3

Bij de spellingcomponent van de M3- en E3-toets kijkt Cito naar verschillende soorten woorden; van eenvoudige woorden zoals bal en pop, tot woorden met speciale klanken zoals sch of nk. In de M3-toets ligt de nadruk vooral op basale klanken en lettercombinaties, terwijl in de E3-toets ook iets moeilijkere woorden worden opgenomen. Zo ontstaat een mooi beeld van hoe de spellingvaardigheid van je kind groeit gedurende groep 3.

In groep 3 komen deze spellingscategorieën aan bod:

• Woorden met 3-4 letters met medeklinker-klinker-medeklinker, bijvoorbeeld: bal, pop, boom
• Woorden met 4-5 letters met een dubbele medeklinker aan het begin of het einde, bijvoorbeeld: bries, paars, klap
• In de toets aan het einde van het jaar komen ook woorden met sch, schr, ng, nk, f/v, of s/z en verkleinwoorden voor. Bijvoorbeeld: schrik, slang, feest, verf, huisje, stoeltje.

Woordenschat toetsen in groep 3

In het Leerling in Beeld-systeem van Cito maakt woordenschat deel uit van het taalonderdeel waarin de ontwikkeling van woordbegrip wordt gevolgd. De toetsen meten of kinderen woorden kennen en begrijpen in betekenisvolle contexten, waarbij visuele ondersteuning (zoals plaatjes of voorbeeldzinnen) kan worden gebruikt zodat jonge leerlingen kunnen laten zien wat ze weten. Zeker in groep 3 wordt veel gebruik gemaakt van plaatjes omdat niet alle kinderen even goed kunnen lezen. 

Een voorbeeldopgave:

Rekentoetsen in groep 3

De toetsen rekenen-wiskunde zijn een hulpmiddel om vast te stellen in hoeverre kinderen rekenvaardigheden in kale sommen of met context (met een verhaaltje) kunnen oplossen. Het gaat dus niet alleen om een som uitrekenen, maar deze ook toepassen in een praktische situatie.

Veel opgaven zijn contextopgaven, vaak ondersteund met een afbeelding. Daarnaast komen ook kale sommen voor, vooral om rekenvaardigheid en automatisering te meten. Bij de papieren afname leest de leerkracht de tekst voor, bij een digitale afname doet de computer dit. De leerlingen beantwoorden de vragen door het antwoord in het hokje bij de afbeelding te schrijven of aan te kruisen.

Wat wordt er bij rekenen in groep 3 getoetst?

Getallen en getalrelaties

Hierbij leren kinderen de structuur van de telrij, getallen en de relaties tussen getallen. Bijvoorbeeld weten en begrijpen dat in 14 de 1 niet 1 maar 10 voorstelt. Het leren plaatsen van getallen op een getallenlijn en de plaats van getallen op een getallenlijn herkennen.

Tellen en samenstellen

• Verder- en terugtellen met sprongen van 1,2,5,10. Bijvoorbeeld: Tel terug met twee: 28, 26, 24, 22, ..
• Tellen met groepjes, hoeveelheden splitsen in 2 of meer groepen. Bijvoorbeeld: 8 splitsen in 2 en in 6. Of sommen zoals 15 = 5 + ..
• Daarnaast zijn er optel en aftrekopgaven met de context van een plaatje of een verhaaltje en kale sommen zoals 16-8=.. of 6-2-2=..

Vermenigvuldigen en delen

In groep 3 gaat het bij delen en vermenigvuldigen om voorbereidende vaardigheden, zoals eerlijk verdelen en herhaald optellen, altijd in een concrete context. Bijv. 4 kinderen delen samen 8 koekjes, ieder kind krijgt evenveel. Hoeveel krijgt ieder?

Meten, tijd en geld

Het gaat om basiskennis van maten: het aflezen van de liniaal, rekenen met geld, basiskennis van het begrip klok en kalender. Bij meten zijn er opgaven als: het bepalen van het aantal blokken in een bouwwerk, het bepalen van een aantal stickers op een stickervel waarvan een deel weg is.

Cito LIB toetst hier:

• vergelijken (meer/minder/langer)

• eenvoudige klok (hele uren)

• omgaan met geld (munten herkennen)

• eenvoudige meetopgaven met materiaal

Automatiseren

Sommige leerlingvolgsystemen, zoals Boom LVS, hebben aparte toetsen voor automatiseren. Daarbij ligt de nadruk op tempo en het snel kunnen uitvoeren van basisbewerkingen. Leerlingen maken bijvoorbeeld binnen 5 minuten zoveel mogelijk eenvoudige plus– en minsommen. Deze lopen op in moeilijkheid. Hoe meer sommen goed, hoe hoger de score.

Oefenen met de vraagstelling van de LVS-toetsen

Heeft je kind moeite met de vraagstelling van de LVS-toetsen? Dat is niet zo gek. Methodetoetsen sluiten vaak aan op de stof waarmee je kind geoefend heeft. LVS-toetsen bieden meer context en dat kan best verwarrend zijn. Op Squla oefent je kind met de vraagstelling zodat ze niet verrast worden op het toetsmoment. Bekijk alle oefenstof van Squla in groep 3 of doe de demo.

TIP van Juf Shelby: oefenen of voorbereiden?

Niet oefenen voor een toets, wél voorbereiden op de vraagstelling. LVS-toetsen werken anders dan methode-toetsen. Door je kind te laten wennen aan de vorm van de vragen, voorkom je onnodige spanning en blijft de focus op wat echt telt: laten zien wat je al kunt.

LVS-toetsen zien er anders uit dan de opdrachten in de reken- of taalboeken: er is vaker context, een verhaaltje of een afbeelding. Dat kan in het begin verwarrend zijn. Door samen te kijken naar hoe vragen gesteld worden, geef je rust en zelfvertrouwen. Niet omdat je kind beter moet presteren, maar omdat het weet wat het kan verwachten.

Zo kun je thuis helpen

• Laat je kind spelenderwijs oefenen met rekenen groep 3 op Squla

• Rekenen oefenen met het spelen van spellen (met 2 dobbelstenen gooien is bijvoorbeeld heel goed om plus sommen spelenderwijs te oefenen, of speel Bingo om de getallen te leren.)

• Herhaal taal en lezen via lezen/taal groep 3

• Blijf veel lezen thuis, maar kies ook eens andere varianten van lezen; met leesspelletjes.

• Op Squla gebeurt oefenen voor groep 3 in spelvorm, waardoor kinderen oefenen zonder toetsdruk.

Dit artikel is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht en Intern begeleider in het basisonderwijs. Als Intern begeleider/kwaliteitscoördinator was ze onder andere verantwoordelijk voor het analyseren van LVS-toetsen, het begeleiden van leerkrachten bij de toetsafname en registraties en het bespreken van toetsen met ouders.