De gouden weken: goud voor de groep, hard werken voor jou als leerkracht

Na een start vol kennismakingsspelletjes, groepsafspraken en vrolijke ‘ik voel me welkom’ knutsels belandt de klas na een paar weken in de storming-fase. De sfeer verandert. Leerlingen testen grenzen, zoeken hun plek, en botsingen zijn ineens aan de orde van de dag. Kleine ruzies, geduw op het plein, gemopper na de pauze: het hoort erbij. Het ís groepsvorming!

Voor jou als leerkracht betekent dit: de hele dag aanstaan. Oog hebben voor wat er onder de oppervlakte speelt. Bijsturen zonder te overnemen, troosten, begrenzen en verbinden. En ondertussen probeer je ook nog gewoon les te geven en je klas en ieders niveau te leren kennen.

Alsof dat nog niet genoeg is, melden zich na 2 à 3 schoolweken vaak ook de eerste ouders hun zorgen. Ouders die hopen dat je hun kind ziet en die het liefst al snel bevestiging krijgen: doet hij mee? Is ze zichzelf? Zijn de afspraken van vorig jaar hetzelfde gebleven? En begrijpelijk: ouders willen weten of hun kind goed landt in jouw klas en of de dingen door de vorige leerkracht goed zijn overgedragen.

Juist in deze weken is het slim om zélf het initiatief in oudercontact te nemen. Even bellen, een kort appje in de ouderapp, een gesprek na schooltijd: het hoeft niet groot te zijn, maar het maakt het verschil. Jij laat zien: ik zie jouw kind en ik werk graag met jou als ouder samen.

Toen ik zelf net begon als leerkracht (alweer 15 jaar geleden) vond ik dit contact met ouders eerlijk gezegd soms best spannend. Ik wachtte de eerste ouderavond in september af. Maar gaandeweg ontdekte ik hoe waardevol het is om juist in die eerste weken al preventief contact met enkele ouders te leggen. Zeker bij kinderen die vorig schooljaar niet lekker eindigden, of die wat extra zorg of aandacht nodig hebben. Een kort telefoontje of gesprekje doet vaak al zoveel. Je voorkomt misverstanden, bouwt vertrouwen op én je laat merken: ik zie je kind en ik ben er!

De Gouden Weken zijn een kans om te bouwen aan iets moois, maar het is geen fase waarin je achterover kunt leunen. Het is hard werken. Want wat jij nu investeert in je groep aan sfeer, vertrouwen en structuur betaalt zich de rest van het schooljaar dubbel en dwars terug.

Dus voel je niet tekortschieten als je hoofd overloopt. Het hoort erbij. Je doet belangrijk werk, al is het soms onzichtbaar. En weet: die stormingfase met onderlinge ruzietjes is geen teken dat het misgaat: het is juist een teken dat je samen onderweg bent naar een hechte groep.

Een krachtige manier om hierin richting te geven, is door oplossingsgericht te observeren. In plaats van je focus te leggen op wat er misgaat of wie er botsen, kijk je bewust naar wat wél werkt: wie toont initiatief? Wie helpt een ander? Wie gedraagt zich anders dan je had verwacht in positieve zin?

Een mooie kans hiervoor is tijdens de gymlessen of andere momenten waarop een vakleerkracht jouw groep overneemt of tijdens een pauze. Gebruik die tijd eens niet voor administratie of nakijkwerk, maar ga zitten met een notitieboekje en kijk. Observeren zonder te sturen, met een open blik en de vraag in je achterhoofd: Wat zie ik dat werkt?

Oplossingsgericht werken, zoals Insoo Kim Berg het beschrijft, draait om het versterken van krachten die al aanwezig zijn. Door die bewust op te merken én te benoemen, help je ze groeien. Tip: schrijf na de observatie één concrete, positieve observatie per leerling op. En deel alles wat je hebt opgeschreven in je klas. Zo geef je erkenning, werk je aan zelfvertrouwen en versterk je het groepsproces. Je benoemt al het gedrag wat jij hebt gezien ‘wat werkt’.

Een onderwerp dat vaak onderbelicht blijft in deze periode: de rol van zelfzorg en het stellen van haalbare verwachtingen voor jezelf als leerkracht. Want laten we eerlijk zijn: de lat ligt hoog in die eerste weken. Je wilt een fijne sfeer neerzetten, overzicht houden, alle namen en bijpassende onderwijsbehoeften van ieder kind leren kennen, je klassenmanagement op orde hebben én ondertussen ook nog zichtbaar en benaderbaar zijn voor ouders.

Het is logisch om te denken dat alles meteen ‘af’ moet zijn: dat het rooster moet lopen, de hoeken ingericht, de klasregels geaccepteerd, de groepsdynamiek soepel. Maar de waarheid is: het mag groeien. Je hoeft het niet allemaal in de eerste weken te fiksen. Juist door jezelf die ruimte te gunnen: om te observeren, bij te sturen, soms te twijfelen of een keuze terug te draaien geef je ook je leerlingen ruimte om te groeien in gedrag, rollen en relaties.

Als leerkracht ben je veel meer dan alleen een begeleider of instructeur. Je bént de sfeerdrager van de groep. Kinderen voelen haarfijn aan hoe jij erbij zit. Of je met aandacht aanwezig bent. Of je ruimte hebt om te luisteren. Of je gehaast bent, of juist stevig staat.

Ik geloof dat je als leerkracht een spiegel bent voor je klas. Als jij rust kunt bewaren ook in drukke, chaotische momenten geef je daarmee een krachtig voorbeeld. Jouw houding, jouw energie, jouw toon: het werkt door in hoe je dag verloopt en hoe de kinderen zich gedragen.

Daarom begint goed klassenmanagement niet alleen met regels en routines, maar ook met jou. Goed voor jezelf zorgen is geen luxe, het is de basis van je professionaliteit. En juist in de Gouden Weken, waarin alles nog aan het ontstaan is, werkt jouw innerlijke rust als anker voor de hele groep. Dus plan rustmomenten in, bespreek twijfels met collega’s, vier kleine successen en weet: je klassenmap en administratie hoeft nog niet perfect bijgewerkt te zijn. Wees er in de klas met rust en echte aandacht, dat is genoeg voor een gouden start!

In de hectiek van de Gouden Weken helpt het om slimme keuzes te maken in wat je wel en niet zelf hoeft te doen. Denk bijvoorbeeld aan het inzetten van educatieve platforms zoals Squla. Bij Squla is er voor elke leerling de juiste uitdaging. De oefenstof is verpakt in leuke quizzen en games. Wist je dat Squla gratis is voor scholen? Oefen met je klas gratis op Squla van 08.30 tot 15.30 uur (op woensdag tot 15.00 uur).

Deze blog is geschreven door Shelby Vos-van Andel, leerkracht, intern begeleider en gedragsspecialist in het basisonderwijs. Na het afronden van de PABO verdiepte ze zich in gedrag en begeleiding met de Master SEN (Special Educational Needs). Vanuit haar ervaring in de klas én als moeder van Fayenn (6) en Mace (3), schrijft ze onder de naam Juf Shelby over opvoeding, onderwijs en groepsdynamiek.

Geraadpleegde bronnen:

Bannink, F. (2008). De kracht van oplossingsgericht werken. Amsterdam: Boom/Nelissen.